GILLIAN FLYNN: Sharp Objects

Vladimir Kolarić

 

OBRAZAC I INVENCIJA

 

 

 

Američko književno i filmsko tržište je zapravo tržište priča: od onog koji se bavi pisanjem očekuje se da smišlja dobre priče ili da takve priče pronalazi i uspešno ih prevodi na jezik određenog medija. Priča se kasnije uobličava u skladu sa izvesnim sklopom pripovedačkih, a tek potom žanrovskih konvencija i standarda. Preplitanje obrasca i invencije ima primarno receptivnu motivaciju, i kao takvo se u osnovi zasniva na komunikaciji sa određenim modelom čitaoca i njegovim receptivnim iskustvom, odnosno horizontima očekivanja.

Prvi roman Gillian Flynn, autorke proslavljenog trilera „Gone Girl“, a pod naslovom „Sharp Objects“ (2006), počiva na trilerskoj matrici čiji je subjekat novinarka u potrazi za pričom, a koja se radi istrage ubistva dve devojčice vraća u mesto svog porekla. Slučaj koji istražuje, za novinarku Camillu Preaker nije, kako je to u ovakvim narativima uobičajeno, tek u odnosu analogije već pre tautologije sa gradivnim traumama soptvenog detinjstva i mladosti. Istraga ne donosi dakle tek posrednu i analognu spoznaju koja akterki pomaže da reši sopstvene egzistencijalne i psihološke probleme čije je poreklo u porodičnoj prošlosti, već najdirektniju spoznaju, odnosno direktno suočavanje sa izvorom sopstvenih problema, a koji su, podrazumevano, bazično identitetske prirode.

Postupak lažnog navođenja je vešto i inventivno sproveden, pa napadno narativno i semantičko sugerisanje krivca (ubice) biva neuverljivo pre iz estetskih, dakle receptivnih, nego iz logičkih i empirijskih razloga. Ukratko, ako bi prihvatili da je pravi i jedini ubica onaj na koji se (od strane narativne instance) „upire prstom“, ušli bismo u potpuno novi žanr, što bi podrazumevalo znatno veći stepen suspenzije neverice i prihvatanja uslovnosti nego što očekujemo od ovakve vrste proze, a koja se od početka (samo)identifikuje kao ona vrsta popularne i žanrovske literature koja se po stepenu realističke evokacije i motivacije, kao i značenjske višeslojnosti, smatra „višom“ unutar konteksta u osnovi (prema američkom modelu) tržišno orijentisane literature.

„Udvajanje“ krivca usmerava priču ka najbitnijem, porodičnoj istoriji, i ka bazičnom problemu glavne junakinje da se odredi prema svom porodičnom nasleđu i da svoje dalje izbore gradi na punoj svesti o njegovom karakteru i sopstvenoj odgovornosti prema tome.

Političke konotacije ovog romana, naročito u domenu razobličavanja duboko fundiranih mehanizama moći kao dominacije i kontrole u američkom i zapadnom društvu i kulturi, iako donekle konvencionalne i predvidljive, ipak su nezanemarljive i podrazumevaju priličnu meru različitih oblika identitetske osvešćenosti njegove autorke.

Iako preporučivana od strane Stephena Kinga, ova knjiga ipak ne poseduje onu meru slobode u rukovanju pripovedačkim i žanrovskim konvencijama karakterističnu za Kingove bolje romane, pa samim tim ni tu meru literarnog uživanja ni spoznaje. Ipak, „Sharp Objects“ su dobar proizvod tekuće američke tržišno usmerene produkcije, održavajući njene najviše standarde.